Hayır ve Şer Kavramları üzerinde duracağız. Hayr demek sözlükte “iyilik yapmak, faydalı iş ” manasına gelir ve Allah’ın emrettiği, sevdiği ve hoşnut olduğu, razı olduğu fiillerdir. Şer ise sözlükte “kötü, fena iş” anlamında olup Allah’ın rıza göstermediği, sevmediği, istemediği fiillerdir.
Hayır ve Şer dediğimizde bunları yaratanın Allah olduğunu bilmektir. Zira yaratıcı Allah’tır ve O’ndan başka yaratanda olamaz. Bize bakan yönü ise hayrın ve şerrin bizim cüzi irademiz ile olmasıdır. Bundan dolayı da iyi ve kötü bütün davranışlarından sorumlu olduğumuzdur
Amentü duasında yani imanın esaslarını zikrettiğimiz duada söylediğimiz üzere Müslüman olan kişi kadere, hayır ve şerrin Allah’tan olduğuna inanır. Dinimizde hayrı da şerri de alemlerin Rabbi olan Allah Teâlâ yaratır. Çünkü yaratılmış olan her şey onun irade, takdir ve kudreti altındadır.
Hayr ve Şer
Alemde Allah’tan başka gerçek ilah, mülk ve kudret sahibi, tasarruf yetkisi olan bir başka zat yoktur. Yaratan Allah’tır ama insan, hayrı da şerri de kendi iradesi ile tercih eder.
Allah’ın hayra rızası vardır ama şerre ise yoktur. Hayrı tercih eden (mükafat) ödül, şerri tercih eden (mücazat) ceza görecektir. Yani kul hür iradesi ile bir tercih yapar, Allah ise kulun tercihine binaen hayır ve şer olarak halkeder yani yaratır.
Yoksa Allah kulların kötü filleri yapmalarından hoşnut olmaz, şerri emretmez. Teşbihte hata olmasın insanlar kibrit üretir ama ateşin kullanımdaki irade serbesttir. Kibritle orman yakan bir insan ”benim suçum yok” diyemez .Yada yangın olmasın diye ateşi ortadan kaldırmak (dolayısıyla ısınma, pişirme gibi işlemlerimiz olamayacaktır) akıl karı değildir.
Ehl-i Sünnet’e göre, Allah’ın şerri takdir edip yaratması kötü ve çirkin değildir. Fakat kulun şer işlemesi, şerri tercih etmesi kötü ve çirkindir. Mesela büyük, gösterişli, sanatlı, faydalı bir park yapılsa ihtiyaç gereği( Allah’ın yarattıkları için hikmet gereği demek uygundur) çöp bidonları yerleştirmek gerekir.
Bir kişi de düşünün parkta gezip eğleneceği yerde çöplerin orada gezse ,üstü başı batsa, midesi bulansa ve çöp bidonlarını oraya koyanı suçlasa ne kadar doğru olur.
Bunlar gibi Cenabı Hak hikmeti gereği, şerlerle hayırları karışık yaratmış ama o şerri işlemek için değil bilakis belki uzak durmamız için ve bilemediğimiz bazı hikmetlere binaen böyle irade etmiş.
Hayır ve Şer ile cüzi irade
Yani Cenabı Hak hayr ve şerri yaratmayı dilemiş ama tercih etmeyi kullara bırakmıştır. İşte bu yüzden mesuliyet bize aittir. Biz cüzi irademizle tercih ettikten sonra yaratan Allah’tır.
Örneğin usta bir ressam, sanatının bütün inceliklerine riayet ederek, çirkin bir adam resmi yapsa, o zatı takdir etmek ve sanatına duyulan hayranlığı belirtmek için “ne güzel resim yapmış” denilir. Bu durumda resmi yapılan adamın çirkin olması, resmin de çirkin olmasını gerektirmemektedir.
Rabbimiz mutlak anlamda hikmetli iş yapar abes iş yapmaz . Onun şerri yaratmayı dilemesinde gizli ve açık bazı hikmetler vardır. İyiden kötüyü, hayırdan şerri ayırt edebilelim diye, Allah eşyayı zıtlarıyla birlikte yaratmıştır.
Ayrıca insana şer ve kötü şeylerden korunma için akıl, irade vermiş, şerden sakınma güç ve kudretini vermiştir. Aklı, iradesi olamayanı zaten mesul etmemiş. Dünyada şer olmasa hayrın manası anlaşılamaz, bu dünyanın bir imtihan dünyası olmasındaki hikmet gerçekleşemezdi.
Soruyorum size bu imtihan olmasa Ebu Cehil Hazreti Ebu Bekir’den nasıl ayrılırdı ya da bilenle bilmeyen ,yapanla yapmayan neye göre ayrılırdı.
Allah şerleri yaratmakla adalet ve hikmeti gereği olarak veya kendisinden sonra gelecek bir hayra vasıta olması için ya da daha kötü ve zor bir şerri defetmeyi murat etmiş olabilir ve Allah’ın kudreti ile meydana gelen her hayır ve şer işte ya kendimiz, ya başkaları, ya da toplum için birtakım faydalar bulunabilir.
Bir şeyin şer olması bize göredir. Mesela yağmur bizim camımızı kirletiyor diye yağmasa bütün hayvanat ve nebatata zulüm olur,bizim camımızın kirlenmesi cüzi bir şerdir ama yeryüzünün sulanıp temizlenmesi büyük bir hayırdır. Bizim başımıza cüzi şer gelmesin diye o büyük hayırları terk etmek asıl şer ve zulüm bu olur.
Hayır ve Şer Hakkında Ayet Var Mı?
Evet vardır bir ayette bu husus şöyle geçer: “Umulur ki, hoşlanmadığınız bir şey sizin için hayırdır. Ve yine umulur ki, sevdiğiniz bir şey de sizin için şerdir. Siz bilmezsiniz, Allah bilir” (el-Bakara 2/216).
Hayır ve Şer İçin Peygamber Efendimiz (s.a.v)’in Hayatından Bir Örnek
Peygamber Efendimiz (s.a.v)’in yurdundan ayrılmaya zorlanıp Mekke’den Medine’ye hicret etmesi ilk bakışta birçok kimseye şer olarak değerlendirmiş ise de, bu olay bir süre sonra Mekke’nin fethi gibi iyi bir sonuca ortam hazırlamış ve nice hayırlı gelişmelere vesile olmuştur.
Hayır ve şer kavramları üzerine elbette başka şeylerde söylenebilir şimdilik bu kadarla iktifa ediyoruz. Unutmayalım ki şer dediğimiz aslında hayır olabilir hayır dediğimizde şer. O halde hiç bir hadiseye bir hüküm vermeyelim vesselam..